Conclusies en aanbevelingen

Risicovol spelen hangt samen met een positief effect op fysieke geletterdheid en een ontwikkeling van risicocompetenties. Daarmee zorgt risicovol spelen indirect ook voor minder ernstig letsel. Risicovol spelen is essentieel voor kinderen en bij uitstek een manier om kinderen te versterken. Kinderen spelen van nature risicovol, ze beleven er plezier aan. Door niet alleen risico's te vermijden, maar ook met risico's leren omgaan wordt de kans op ernstig letsel of een ongeval verkleint. Doordat risicovol spelen ook mentale gezondheid en de sociale ontwikkeling van kinderen bevordert, is het een veelzijdige bewegingsvorm waar voldoende ruimte voor moet worden gemaakt. Naast bewegen door georganiseerde sport, is het voor de (fysieke) ontwikkeling van kinderen net zo belangrijk dat kinderen vrij en risicovol kunnen spelen.

Veel ouders en professionals snappen dat hun kind ook fouten moet mogen maken en risico mag nemen om te leren. Maar er zijn toch barrières voor ouders en professionals om met risicovol spelen aan de slag te gaan.

Onder het motto 'Hoe kan het wel?’ is in 2024 het Collectief Risicovol Spelen opgezet. Samen met verschillende organisaties en personen wordt invulling gegeven aan hoe er meer kansen gecreëerd kunnen worden voor risicovol spelen. Er is zowel in media, onder professionals, beleidsmakers en wetenschappers volop aandacht voor het bieden van ruimte voor risicovol spelen. Er zijn al een aantal mooie tools ontwikkeld om risicovol spelen te bevorderen onder ouders en professionals. Om van risicovol spelen de standaard te maken, doen we een aantal aanbevelingen.

Op persoonlijk niveau, door vertrouwen, ruimte en tijd te geven aan kinderen

Het is belangrijk dat ouders en andere volwassenen rondom kinderen ruimte geven voor het perspectief van kinderen. Door ruimte te bieden voor vrij spel en aan te sluiten bij de vaardigheden en persoonlijkheid van het kind, kan je zien wat je kind doet en aankan. Dit levert niet alleen (gezondheids)voordelen op, maar brengt ook wederzijds vertrouwen en plezier. Denk aan:

1. 15 seconden wachten met reageren als een kind iets risicovols doet.
2. In plaats van waarschuwingen te gebruiken zoals ‘pas op’ of ‘niet te hoog', zinnen gebruiken die een suggestie doen of een vraag stellen zoals ‘Hoe ga je beneden komen?’ en ‘Sta je daar stevig?’ (Beaulieu & Beno, 2024).

Op sociaal niveau

Voor verandering op sociaal niveau (denk aan cultuur, economische en politieke factoren, sociale normen, ouderschapsstijl en familieroutines) raden we het volgende aan:

1. Zet in op perspectiefverschuiving én gedragsverandering t.a.v. risicovol spelen onder ouders, door bijvoorbeeld middels een campagne handvatten te geven en te laten zien hoe eenvoudig risicovol spelen kan zijn.
2. Zet in op op perspectiefverschuiving én gedragsverandering t.a.v. risicovol spelen onder professionals, door bijvoorbeeld professionals meer handelingsvaardigheden voor risicovol spel te leren en meer autonomie te geven.

Omgevingsfactoren

Wat betreft aanpassingen in de infrastructuur, publieke ruimtes, urbanisatie of nabijheid van ruimte om te spelen bevelen we aan om in te zetten op:

1. Meer gelegenheid voor risicovol spelen in de publieke ruimte en infrastructuur
2. Meer gelegenheid voor risicovol spel in begeleide ruimtes, zoals schoolpleinen, de buitenschoolse opvang en andere vormen van kinderopvang
3. Aandacht voor welke regelgeving belemmerend en welke bevorderend werken voor risicovol spelen.

Verder zien we enkele hiaten in de huidige literatuur als het gaat om risicovol spelen. Een aantal onderwerpen die meer onderzoek vereisen zijn 1) wat er nodig is om gedragsverandering onder ouders te bevorderen, 2) op welke wijze regelgeving en sociale normen invloed hebben op de perceptie van welk letsel als aanvaardbaar wordt gezien in de praktijk, 3) inzicht in kennis over, bewustzijn van, tolerantie ten aanzien van, toepassing in de praktijk en het effect van risicovol spelen op kinderen uit gezinnen met een kwetsbare sociaaleconomische positie.

Uit bovenstaande wordt het belang van samenwerking tussen belanghebbenden en betrokkenen van risicovol spelen voor het opgroeiende kind extra belangrijk. Voor een structurele verandering richting risicovol spelen is een integrale aanpak en afstemming van interventies op verschillende niveaus nodig.

Met de lancering van het “Collectief Risicovol Spelen- hoe kan het wel?” wordt een start gemaakt tot samenwerking om deze genoemde aanbevelingen in de praktijk te brengen. Dit is slechts een eerste stap, en om de verandering daadwerkelijk in gang te kunnen zetten is op verschillende niveaus, politiek, bestuurlijk en vanuit de praktijk samenwerking nodig.